IX11 Wystawa Grupy St53

Rękopis artykułu W Łodzi i Stalinogrodzie ("Przegląd Kulturalny" 1956, nr 24, s. 5).

Przyboś był przekonany (i nie sposób odmówić mu racji), że plastyczne dokonania polskiej awangardy dorównują największym dziełom światowym, a niekiedy są prekursorskie i wyprzedzają rozwiązania wybitnych europejskich twórców. Nawet w czasach głębokiego komunizmu, kiedy okoliczności polityczne doprawdy nie sprzyjały wielbieniu awangardy, Przyboś nie negował poglądów Strzemińskiego i nie odżegnywał się od jego sztuki. Uważnie śledził rozwój grupy St53 - nazwa ugrupowania katowickich artystów oficjalnie pochodziła od ówczesnej nazwy Katowic (Stalinogród), w istocie jednak nawiązywała do nazwiska Władysława Strzemińskiego.

Wśród przedstawicieli grupy St53 poeta na pierwszym miejscu wymienił Urszulę Broll, jako silną stronę jej kompozycji wskazując "poczucie kształtu" i "zdolność formowania przestrzeni". Później dopiero przywołał nazwiska Zdzisława Stanka i Hilarego Krzysztofiaka, którzy - zdaniem poety -  "obok Broll" wyróżniają się w grupie. W rękopisie pojawiły się pełne wersje imion Stanka i Krzysztofiaka, podczas gdy nazwisku Urszuli Broll towarzyszy tylko inicjał (choć do grupy należała też Krystyna Broll). Nie sposób przypuszczać, aby było to świadome działanie autora, który pragnąłby w ten sposób ukryć płeć artystki, ujawniającą się wszak w formach gramatycznych (przede wszystkim we fleksji nazwiska). Może jednak to przejaw szerszej tendencji stylistycznej tego okresu, który - w pozornym dążeniu do zrównania działalności artystycznej kobiet i mężczyzn - preferował użycie inicjałów lub samych nazwisk, postrzegając informację o płci autora czy autorki jako nieistotną lub wręcz szkodliwą. Przyboś jednak z pewnością nie podjął tej strategii programowo, takie formuły przytrafiły mu się rzadko i niekonsekwentnie, pisał co prawda o Kobro czy Broll, ale też o Jaremiance (a nie o M. Jaremie). Napomykając o Urszuli Broll w odpowiedzi na ankietę "Przeglądu Kulturalnego" Co nowego w malarstwie polskim? konsekwentnie przywoływał pełne personalia malarki (Julian Przyboś, Nowiny malarskie, "Przegląd Kulturalny" 1956, nr 42, s. 8).

DOKUMENTY
1) IX11 Wystawa grupy St53